اگزوزوم چیست؟
اگزوزوم‌ها: پیام‌رسان‌های سلولی در پزشکی بازساختی
مدت زمان مطالعه: ۷ دقیقه
دستاوردها مطالعه این مقاله: درک جامعی از اگزوزوم‌ها (ساختار، تولید، مکانیسم اثر و کاربردهای بالینی) در پزشکی بازساختی-آشنایی با آخرین پیشرفت‌های این فناوری.
اگزوزوم‌ها (Exosomes) وزیکول‌های خارج سلولی با اندازه ۳۰-۱۵۰ نانومتر هستند که توسط انواع سلول‌ها ترشح می‌شوند و نقش کلیدی در ارتباطات بین‌سلولی ایفا می‌کنند. این ذرات حاوی ترکیبات زیستی مانند پروتئین‌ها، RNAها از جمله miRNA، لیپیدها و متابولیت‌ها هستند و به عنوان ابزاری امیدوارکننده در تشخیص و درمان بیماری‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند.
ساختار اگزوزوم
اگزوزوم‌ها دارای یک غشای دو لایه لیپیدی هستند که از غشای سلول مادر مشتق شده است. محتوای آنها شامل:
– پروتئین‌های غشایی (CD9, CD63, CD81)
-اسیدهای نوکلئیک (mRNA, miRNA, lncRNA)
-لیپیدهای سیگنالینگ (اسفنگولیپیدها، کلسترول)
منشأ تولید اگزوزوم‌ها:
تشکیل در اجسام چندوزیکولی درون سلولی (MVBs)
آزاد شدن به فضای خارج سلولی از طریق ادغام MVBs با غشای پلاسمایی
روش‌های تولید و استخراج:
۱.کشت سلولی:
سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs) در محیط کشت فاقد سرم (SFM) رشد داده می‌شوند. اگزوزوم‌ها از سوپرناتانت محیط کشت جداسازی می‌شوند.
تکنیک‌های جداسازی:
اولتراسانتریفیوژ تفریقی (Gold Standard)
کیت‌های تجاری مبتنی بر رسوب پلیمری (ExoQuick)
کروماتوگرافی اندازه-اختصاصی (SEC)
مکانیسم اثر اگزوزوم‌ها در ترمیم بافت:
- مکانیسم‌های کلیدی: انتقال miRNA به سلول‌های هدف. مثل: miR-21 مهارکننده آپوپتوز در سلول‌های قلبی پس از سکته.
- فعال‌سازی مسیرهای سیگنالینگ: القای تکثیر سلولی از طریق مسیرهای PI3K/Akt و MAPK
- تعدیل سیستم ایمنی: مثل کاهش التهاب در آرتریت روماتوئید با مهار TNF-α و IL-6
- تحریک آنژیوژنز: افزایش عروق‌سازی در بافت‌های ایسکمیک با فاکتورهای رشد مانند VEGF
کاربردهای بالینی اگزوزوم‌ها
| بیماری | اثر اگزوزوم | منبع علمی |
| آرتروز | کاهش تخریب غضروف | Stem Cell Res Ther (2023) |
| ریزش مو | فعال‌سازی فولیکول‌های خفته | J Invest Dermatol (2024) |
| سکته قلبی | کاهش اندازه انفارکتوس | Circulation (2023) |
| پیری پوست | افزایش کلاژن‌سازی | Aesthetic Plast Surg (2023) |
محدودیت‌های فعلی: نیمه‌عمر کوتاه در گردش خون-دشواری در هدف‌گیری بافت‌های خاص این مورد در پروتکل تخصصی CRP رفع شده است برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
اگزوزوم چیست؟
اگزوزوم‌ها با قابلیت انتقال محتوای ژنتیکی و پروتئینی، انقلابی در پزشکی شخصی‌شده ایجاد کرده‌اند. با وجود چالش‌های فنی، پتانسیل بالایی در درمان بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی، قلبی-عروقی و پوستی دارند. شرکت‌هایی مانند بهین زیست هامون با بهینه‌سازی روش‌های تولید، گام‌های بلندی در کاربردی‌سازی این فناوری برداشته‌اند.